Zarówno w codziennych stosunkach prawnych (np. umowa najmu), jak i skomplikowanych sprawach gospodarczych (np. umowa o roboty budowlane) obecne są zagadnienia dotyczące odsetek. Ich wysokość może zostać ustalona umownie albo zgodnie z przepisami ustawy. Warto zatem zrozumieć różnice między nimi, aby wiedzieć jakie mogą mieć znaczenie.
Odsetki ustawowe to forma rekompensaty za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, której wysokość określona jest przez przepisy prawa. Odsetki te są naliczane w przypadku opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, jeśli strony nie określiły innych warunków w umowie. Oznacza to, że ich wysokość jest całkowicie niezależna od umowy. W Polsce wysokość odsetek ustawowych regulowana jest przez ustawę - Kodeks cywilny i ogłaszana przez Ministra Sprawiedliwości w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Wysokość odsetek ustawowych jest zmienna, bowiem stanowi sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. Nadmienić należy, że wysokość tych odsetek może się różnić w zależności od charakteru stosunku prawnego. W transakcjach handlowych, a zatem m.in. między przedsiębiorcami, obowiązują inne odsetki tj. odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Odsetki umowne stanowią natomiast rekompensatę za opóźnienie w płatności w wysokości ustalonej przez strony umowy. Takie odsetki mogą być bowiem swobodnie określone przez strony. Jedynym ich limitem są tzw. odsetki maksymalne. Oznacza to, że maksymalna wysokość odsetek umownych nie może przekraczać w stosunku rocznym dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Jeżeli strony ustaliłby w umowie odsetki umowne w wysokości przekraczającej wysokość odsetek maksymalnych, z mocy prawa należą się odsetki maksymalne.
Zasadniczo zatem odsetki ustawowe znajdują zastosowanie w przypadkach braku określenia przez strony wysokości odsetek w umowie. W konsekwencji, kiedy dłużnik opóźnia się z zapłatą, wierzyciel może dochodzić od niego odsetek w ustawowej wysokości. Natomiast obowiązek zapłaty odsetek umownych powstanie wówczas, gdy strony dokładnie ustalą w umowie ich wysokość. Należy jednak pamiętać, że wysokość odsetek umownych nie może przekraczać wysokości odsetek maksymalnych.
Autor: Kacper Ławniczek