W polskim systemie prawnym obrót ziemią rolną podlega szczególnym regulacjom ochronnym. Jest to jedna z przyczyn wprowadzenia do porządku prawnego pojęcia „rolnika indywidualnego”. Ustalenie znaczenia tego terminu jest istotne w kontekście szeregu regulacji prawa rolnego. Status rolnika indywidualnego ma bowiem wpływ na zakres praw i obowiązków podmiotów uczestniczących w obrocie ziemią rolną.
Zgodnie z ustawą o kształtowaniu o ustroju rolnego, za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo.
W świetle powyższego, by posiadać status „rolnika indywidualnego” należy łącznie spełnić następujące kryteria:
- kryterium podmiotowe – należy być właścicielem, współwłaścicielem, samoistnym posiadaczem, użytkownikiem wieczystym lub dzierżawcą nieruchomości rolnych;
- kryterium osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego – wymagane jest aktywne i osobiste zaangażowanie w prowadzenie gospodarstwa rolnego;
- kryterium kwalifikacji rolniczej - należy posiadać kwalifikacje rolnicze, wynikające z wykształcenia lub doświadczenia zawodowego;
- kryterium miejsca zamieszkania - należy zamieszkiwać w gminie, na terenie której znajduje się co najmniej jedna nieruchomość rolna wchodząca w skład gospodarstwa, przez co najmniej 5 lat;
- kryterium ograniczenia obszarowego - łączna powierzchnia użytków rolnych nie może przekraczać 300 ha.
Wyłącznie rolnik indywidualny może prowadzić gospodarstwo, o ile łączna powierzchnia użytków rolnych jest nie większa niż 300 ha.
Rolnicy indywidualni mogą korzystać z szeregu szczególnych praw związanych z prowadzeniem działalności rolniczej. Do najważniejszych z nich należą prawo do korzystania z dotacji i dopłat rolnych oraz prawo do obrotu ziemią rolną. Wśród obowiązków natomiast należy zwrócić uwagę m.in. na zobowiązanie do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników (KRUS).
Z nielicznymi wyjątkami nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny. Powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z powierzchnią nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego nabywcy nie może przekraczać powierzchni 300 ha użytków rolnych.
Autor: Kacper Ławniczek