Architektura to nie tylko sztuka kształtowania przestrzeni, ale również zawód pełen odpowiedzialności. Architekt, jako projektant w procesie budowlanym, odgrywa istotną rolę w tworzeniu i realizacji inwestycji budowlanych, dbając o zgodność projektów z przepisami prawa. Każdy błąd czy niedopatrzenie na etapie projektowania może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym odpowiedzialności odszkodowawczej projektanta. W tym artykule wyjaśniamy, jakie są najważniejsze obowiązki architekta oraz kiedy może zostać pociągnięty do odpowiedzialności prawnej.
Praca architekta w procesie budowlanym została uregulowana w przepisach prawa budowlanego. Zgodnie z tą ustawą, do podstawowych obowiązków projektanta należy m.in:
- opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z wymaganiami ustawy, ustaleniami określonymi w decyzjach administracyjnych dotyczących zamierzenia budowlanego, obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej;
- zapewnienie, w razie potrzeby, udziału w opracowaniu projektu budowlanego osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności;
- wzajemne skoordynowanie techniczne opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzględnieniem specyfiki projektu budowlanego, oraz zapewnienie zgodności projektu technicznego z projektem zagospodarowania działki lub terenu oraz projektem architektoniczno-budowlanym;
- sporządzenie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
- określenie obszaru oddziaływania obiektu;
- uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów;
- wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań;
- sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub organu administracji architektoniczno-budowlanej w zakresie stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem oraz uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie.
Jak wynika z ustawy Prawo budowlane, obowiązki architekta są złożone i obejmują różne aspekty realizacji inwestycji, począwszy od przygotowania dokumentacji projektowej, aż po nadzór nad zgodnością realizacji inwestycji z projektem. Zaniedbanie w wykonaniu któregokolwiek z tych obowiązków np. nieuwzględnienie w projekcie przepisów prawa miejscowego lub zastosowanie błędnego rozwiązania technicznego może prowadzić do szkód po stronie inwestora i ewentualnych kolejnych nabywców nieruchomości, co skutkuje możliwością pociągnięcia architekta do odpowiedzialności odszkodowawczej.
Odpowiedzialność odszkodowawcza architekta wynika z ustawy Kodeks cywilny, w szczególności z jej przepisów dotyczących odpowiedzialności kontraktowej (wskutek niezgodności z umową zawartą między projektantem i inwestorem) i deliktowej (wskutek naruszenia przez projektanta ustawowych obowiązków). Architekt ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, jeśli udowodnione zostanie, że projektant naruszył ustawowe obowiązki, w wyniku czego doszło do powstania szkody (co stanowi o adekwatnym związku przyczynowym między zachowaniem projektanta a powstałą szkodą). Przykładem takiej sytuacji jest błędny dobór materiałów do budowy obiektu budowlanego pod względem warunków jego lokalizacji, co skutkuje np. wystąpieniem wilgoci w budynku. Odpowiedzialność ta może obejmować również sytuacje, w których projekt nie spełnia w projekcie wymogów technicznych, co uniemożliwia inwestorowi uzyskanie pozwolenia na budowę lub oddanie obiektu budowlanego do użytkowania.
Aby ograniczyć ryzyko odpowiedzialności odszkodowawczej, architekt powinien działać z należytą starannością, przestrzegać przepisów oraz regularnie aktualizować swoją wiedzę zawodową. Architekt bezwzględnie obowiązany jest posiadać odpowiednie ubezpieczenie OC, które pozwala na pokrycie ewentualnych roszczeń odszkodowawczych ze strony inwestora lub innych podmiotów poszkodowanych w procesie budowlanym. Ważnym aspektem ubezpieczenia OC architekta – projektanta jest odpowiednie dobranie sumy ubezpieczenia (kwoty, do której ubezpieczyciel odpowiada za szkody), by w przypadku wystąpienia szkody ubezpieczyciel w pełni ją pokrył. Często okazuje się, że minimalna obowiązkowa suma ubezpieczenia w obowiązkowym ubezpieczeniu OC architekta – projektanta jest niewystarczająca, by w całości naprawić szkodę poszkodowanemu.
Odpowiedzialność odszkodowawcza architekta związana jest z pożądanym społecznie wysokim standardem zawodu zaufania publicznego. W przypadku powstania szkody budowlanej istotne jest wnikliwe ustalenie rzeczywistej podstawy jej zaistnienia, w szczególności czy architekt dochował ustawowych i umownych obowiązków podczas projektowania i sprawowania nadzoru autorskiego.
Autor: Kacper Ławniczek